Gặp cụ Chu

-         Thưa cụ, lần đầu tiên được yết kiến cụ. Con xin chúc cụ mãi mãi mạnh khỏe và luôn rạng danh là người thầy mẫu mực của đất Việt ạ.

-         Ấy chết, anh cứ bày vẽ, tôi chưa xứng được như anh nói đâu. Mời anh ngồi.

-         Cảm ơn cụ ạ. Con nghe nói dạo này cụ cũng có nhiều thay đổi trong cách nghĩ, cách nói, nên con đến đây để thọ giáo. Mong cụ chỉ bảo.

-         Thôi, thôi. Tôi nghỉ nghề đã gần bảy thế kỷ rồi. Kiến thức của tôi không áp dụng cho bây giờ được nữa. Nên chăng tôi chỉ có thể nói chuyện với anh dăm câu chuyện trà dư, tửu hậu cho qua ngày thôi. Mong anh đừng chê.

-         Ấy chết, cụ khiêm tốn quá. Con vẫn biết là “Tiên học lễ, hậu học văn” của các cụ dạy.

-         Vậy anh hiểu câu đó như thế nào?

-         Đại để là trước hết, con người cần học lễ nghĩa, phép tắc đã, sau đó mới đến học kiến thức. Con chỉ nghĩ đến vậy.

-         Để tôi bổ sung thêm cho anh một tí nữa. “Tiên học lễ” là học lẽ nghĩa thì đúng rồi. Nhưng lễ nghĩa ngày nay nó không phải như ngày xưa. Ngày nay không có vua, quan đúng nghĩa, nên cái lễ cũng có những điều chỉnh cho hợp thời. Chữ Lễ được hiểu theo nghĩa rộng là “Kỹ năng sống” cho mọi người. Đó là đạo đức, tính nhân văn, là văn hóa, là thái độ trong cuộc sống hàng ngày v.v… nói tóm lại là học các kỹ năng để tồn tại, được người đời quí mến, tôn trọng. Con “Hậu học văn” ở đây cũng là để chỉ kiến thức, nhưng là kiến thức để con người vươn lên cùng nhau, chứ không phải tranh nhau. Nhiều người nhầm lẫn mấy chữ này nên thành ra con cái khổ sở theo. Lễ bị dạy ngược, Văn bị quấy nhiễu. Thành ra những điều đúng sai không còn được nguyên nghĩa. Buồn thay, buồn thay.

-         Vâng ạ, con đã hiểu điều cụ nói. Và có lẽ cũng vì vậy mà chương trình ngữ văn ngày nay chỉ tập trung vào mấy tác phẩm chính, còn lại là tùy cơ ứng biến. Các trường và giáo viên tự xác đinh biên diễn.

-         Lương sư thì hung quốc. Thầy cô giáo có tâm tốt thì đất nước thịnh vượng. Một đất nước thịnh vượng thì người dân không chỉ no ấm, mà còn không phải làm thuê cho nước khác. Cái no ấm thì vô chừng, nó phụ thuộc định nghĩa của mỗi người. Nhưng cái làm thuê thì chỉ có một.

-         Là sao hả cụ?

-         Tôi đã gặp nhiều người nước ngoài đến đây để học tiếng Việt, hoặc có thể họ học ở nước họ. Nhưng họ học tiếng Việt không phải mục đích như ta học tiếng Anh. Chúng ta học là để tìm cách làm thuê, còn họ học tiếng Việt là để tìm hiểu văn hóa, tính cách người Việt Nam, từ đó họ nghĩ ra cách để thuê ta làm cho họ.

-         Cụ nói rõ hơn được không ạ?

-         Nếu nói hết thì dài lắm. Nhưng anh cứ hiểu một cách nôm na là người Việt có nhiều thói xấu mà người ở nước văn minh không nghĩ đến. Ví dụ như học sinh đi học thì thích chép bài của nhau, bài tập về nhà cũng chỉ đợi bạn khá làm xong rồi chép lại để nộp, ngày nay còn có đoạn chép trên internet xuống và cứ thế nộp luôn cho thầy cô. Người nước ngoài nhận thấy sự kém tự trọng của người Việt, và họ ra sức lợi dụng nhược điểm đó để phân tách công việc cho ta mà ta không làm gì được họ.

-         Cụ có thể cho thêm ví dụ khác nữa được không ạ?

-         Có đấy. Ví dụ như coi nhà nước với nhân dân là một. Cái đó không đúng. Nhà nước là nhà nước, nhân dân là nhân dân. Chính vì nhầm lẫn mà họ cứ làm việc theo kiểu con ông cháu cha, chủ nghĩa người nhà ra sức phát triển. Cái này xuất phát từ tư tưởng kiểu cũ từ lâu lắm rồi, khi mà con người còn sống theo kiểu tập trung một chỗ để chia chung thì đúng, nhưng khi đã tách riêng ai làm nấy ăn thì không còn đúng nữa. Vì vậy mà họ không biết lấy của chung là sai, họ vẫn lấy vì nghĩ rằng đó cũng là của mình.

-         Cụ nói chuyện dễ đụng chạm quá. Ngày xưa cụ đòi chém bảy quan đại thần trong triều. Đúng là không hổ danh cụ.

-         Tôi không đòi chém bảy quan đại thần, tôi chỉ tâu chém bảy kẻ gian nịnh, phá hoại giang sơn, xã tắc. Lịch sử đã ghi nhầm ý tốt của tôi nên tôi đã đề nghị họ sửa lại cho đúng từ ngũ.

-         Vậy cụ cho biết ý cụ thế nào về dạy dỗ con cháu hiện nay ạ?

-         Con người cần được dạy dỗ cẩn thận từ lúc còn nhỏ. Nếu không thì lớn lên khó uốn nắn lắm. Cái gì đem ra dạy cũng phải cụ thể, chứ đừng thần thánh hóa ra kiểu người cao siêu quá như Thánh Gióng, Sơn Tinh… không thể theo nỗi. Những bài học cần chỉ cho các con cháu việc tốt như thế nào, việc xấu như thế nào để con cháu học theo và tránh sai sót. Thật bại hiện nay là là dạy dỗ nhiều thứ quá nhưng cuối buổi học, tuần học, tháng học, năm học, học sinh không còn biết định hướng đi đâu.

-         Vâng, con hiểu ý cụ.

-         Hơn nữa, giáo dục là một khái niệm rộng. Cần chia nhỏ ra rất nhiều tiêu chí để thực hiện. Không thể nâng cao chất lượng giáo dục được, mà chỉ có nâng cao các chỉ tiêu chất lượng giáo dục mà thôi. Đấy, nếu họ chia nhỏ ra các chỉ tiêu như sức khỏe hàng ngày, buổi sáng, ban ngày, buổi tối rèn luyện như thế nào… rồi dạy cho các cháu có phải hay hơn không? Hay học các môn khác cũng vậy. Nhất là các môn tự nhiên, hầu như lên đại học thì học lại kiến thức lớp 12, chỉ có nâng cao lên một chút thôi, ấy thế mà các cháu mất một năm để học. Nên chuyển kiến thức ấy lên đại học rồi học luôn một lần, đỡ tốn kém thời gian, công sức. Vì nói cho cùng, khi học xong phổ thông, những kiến thức ấy không dùng làm nghề, nên bắt học thì tội nghiệp con cháu.

-         Thế còn mẫu giáo thì sao ạ?

-         Trẻ nhỏ thì cho chơi những trò chơi vô tư, quan hệ hòa nhã với bạn bè, kính trọng người lớn. Biết phân biệt tốt là gì, xấu là gì, biết bơi lội… Thế là đã rất tốt cho tồn tại. Con người cần tồn tại trước rồi mới sống đúng nghĩa sau. Giờ tôi đi đón cháu tôi đây. Hẹn anh lúc khác nhé!

-         Vâng, con cảm ơn cụ!