VIẾT CHO MÙA ĐÔNG XA 

Có một nơi em đến rồi lại đi 
Cứ như thể vừa quen, vừa lạ vậy 
Lặng lẽ đến và đi, ai có thấy 
Hơi chuyển mùa thoang thoảng níu chân nhau. 

Nơi em về nắng đã ngã mùa sau 
Cau đã chín vàng hoe trên lá úa 
Gió bấc se chiều lên sương cỏ rủ 
Bản tình ca lạc giọng nốt ngưng rơi! 

Lơ đãng trôi mây xám đến cuối trời 
Chao vội vã cánh én về trốn rét 
Đêm chuốt gió mảnh thành lời li biệt 
Rót vào mơ xao xác những rì rầm. 

Nơi em đi còn đọng lại dư âm 
Trong hơi ấm buông nhẹ vào khe cửa 
Nên cứ thấy bóng em khi lần mở 
Cánh cửa mềm đón giọt nhớ người đi. 

Ta gửi theo em xao xuyến thầm thì 
Bởi ta biết chẳng bao giờ gặp lại 
Quen em đến trong lạ lùng mãi mãi 
Một mùa đông vụng dại đến mai sau. 

31-12-2107

MỘT NƠI ẤY THÔI

Vẫn biết là nơi ấy có em thôi

Sao cứ thấy lạ rồi quen đến lạ

Nắng mệt rồi đến mưa chừng mỏi quá

Cứ đậu hoài nơi bóng đổ vô phương.

Bao nhiêu năm không chung một nẻo đường

Anh vẫn thấy có điều gì ẩn dật

Những câu chuyện cứ hiện rồi dần khuất

Như giấc mơ nửa tỉnh sờm tàn canh.

Mỗi khúc quanh là bóng em, bóng anh

Chen vào nhau niệm hoài tình hoài niệm

Mùa thu qua rồi mùa đông lưu luyến

Nét giận hờn tơ tưởng muốn tương lai.

Trong tình yêu có bao giờ đúng, sai?

Nếu có thì chỉ vô tư gieo vãi

Em rãi mơ, anh vô tình nhặt lại

Chuốt thành thơ mỏng mảnh buộc thời gian.

Năm tháng trôi trong khao khát dâng tràn

Ly nước ngọt mà không ai kịp uống

Cháy khô môi trong ngọt ngào tiếc nuối

Bước nữa thôi thì đâu đến ngày nay.

Biết vậy mà anh và em vẫn say

Biết chung bờ, sông lập tức nghẹt lối

Biết mây sà là khi mưa xuống núi

Một cơn rào thành lũ ống mênh mông.

Như mây xa, đồi núi vọng ngóng trông

Thàng ngày trôi trong đợi chờ tội nghiệp

Ta cũng biết và ai ai cũng biết

Mùa lại mùa chỉ là giết thời gian.

Lại ngần ấy năm mơ ước ngập tràn

Trong nỗi niềm khao khát và trông đợi

Đếm khoảnh khắc đằng đẵng dài mòn mỏi

Mỗi đêm sâu lại vọng tiếng thầm thì.

Nơi ấy xa người và một người đi

Con đường nhỏ giờ không còn lối nhỏ

Cuộc sống nay khác thời yêu gian khó

Đếm vô thường khắc khoải tấm lo âu.

4-12-2017

GỬI HỒN TIẾNG VIỆT

Ta cứ nghĩ Tiếng Việt là đơn giản

Má, U, Me, Mạ, Mí, Bầm… cùng là Mẹ vậy thôi

Bởi ta sinh ra trong nguồn tiếng nói

Chảy trong ta ngôn ngữ triệu năm rồi.

Ta vẫn biết chữ viết là diễn đạt

Những tâm hồn khao khát đến muôn nơi

Những tinh túy cả dân tộc gói lại

Văn hóa, bản sắc gửi đó bao đời.

Trong Tiếng Việt có lũy tre kèo kẹt

Có bình minh dựng nước của Vua Hùng

Cả dân tộc gánh hai đầu Tổ quốc

Mồi hôi rơi, xương máu đổ kiên trung.

Trong Tiếng Việt có mùa về vàng óng

Ruộng hong khô vén nắng những cánh cò

Điệu ví, giọng hò ru qua vạn dặm

Cháy tình yêu, say đắm dẫu âu lo.

Có tiếng Mẹ ru ầu ơ con ngủ

Tiếng bước chân xung trận nát biên thùy

Có những tiếng Mẹ cầu mong thủ thỉ

Đợi con về đằng đẵng riết đêm khuya.

Có tiếng lúa lao xao thì ngậm sữa

Tiếng róc rách suối lượn giữa mây ngàn

Tiếng se sẽ chuyển mùa trong yên ắng

Cây nhú mầm đợi nắng đón xuân sang.

Tiếng khói bếp là là trên mái lá

Tiếng em thơ ê a chữ i tờ

Trang sách mở trên lưng trâu dang dở

Vẫn viết thành lịch sử nên thơ.

Bởi vậy nên Tiếng Việt thật đơn giản

Được phát ra từ hàng triệu trái tim

Từ phẩm chất hàng ngàn đời giữ nước

Xa xôi đâu mà phải cứ đi tìm?

Ôi Tiếng Việt! non sông thời vạn lý

Từ Hán, Nôm, Quốc ngữ cũng đất trời

Chắt tinh hoa từ bao đời tụ lại

Đổi thay Người, sẽ mất hết người ơi!

3-12-2017

Tôi đã từng đến Mỹ
Đã biết đến nước Nga
Đi đến những ngõ ngách nước Nhật không xa
Lào, Thái Lan, Trung Quốc có cả
Biết đến Malaysia, Singapore đầy hoa lá
Cả đất nước Tiệp Khắc xa xôi
Trí tuệ tôi nhìn xa hơn cả mắt tôi…

Không đâu như ở chính chỗ ta đứng, ngồi
Có những sự giáo dục kỳ lạ
Đứa trẻ một tháng tuổi phải biết sợ bà già tất tả
Những đứa lên ba phải dạy bằng kéo, dao, nắm đấm, đạp chà
Những đứa cấp một, hai, ba
Lũ lượt kéo nhau đến nhà cô thầy học cho sáng mắt ra
Cho các em biết thế nào là dạy dỗ
Cho phụ huynh biết ngành giáo dục rất khổ.

Ngẩn ngơ và xấu hổ
Muôn năm.

Giáo dục con người từ bé tính nhân văn
Cảm xúc từ tâm hồn
Đạo đức từ lương tâm
Tất cả đều rất dễ!

Đáng lẽ ra họ nên bắt đầu như thế
Từ lâu!

Gốc của con người là từ trong thẳm sâu
Từ trái tim và tâm hồn hướng thiện
Người thành đạt, giàu có khác xa người hạnh phúc
Một trời một vực?
Đương nhiên!

Không con người thì mọi thứ đâu ra?
Hay chỉ lấy từ bàn tay kẻ khác
Ấn vào một thế hệ vô cảm, trì trệ và biếng nhác
Để vươn lên ngang lứa với toàn cầu?

Cải cách giáo dục từ đâu đến? đi đâu?
Những khái niệm cao siêu nhạt nhòa bản sắc
Chỉ giản đơn là đi vào sự thật
Vô cùng đơn giản
Vậy thôi!

TÂM SỰ NGƯỜI GIÁO VIÊN

Ai nói gì và ai viết gì
Ta vẫn lặng lẽ đi về khuya sớm
Ai hô to luận điểm hào hùng
Ta vẫn vậy, việc thường ngày không đổi.

Có phải chăng họ không chịu buông tha
Những lời lẽ bao năm không mệt mỏi
Vẫn những lời như gió thoảng gió lùa
Trống đánh xong, bỏ dùi ai theo gọi.

Sẽ quyết tâm, quyết tâm và sẽ sẽ
Cho một nghề có thể và có lẽ
Cứ đua hoài với danh hiệu nay, mai
Dự án lớn lao thúc đẩy miệt mài.

Xin mọi người đừng mẩn mê như vậy
Chúng tôi xin, chúng tôi xin thật đấy
Bởi chúng tôi, bình thường, cũng là người
Cũng nhu cầu như các bạn vậy thôi.

Đừng đặt chuyện lên bàn cân, to quá
Để chúng tôi trở thành mệt lả
Hy vọng, đợi chờ thay thế ước mơ
Ăn niềm tin và bẻ gió làm thơ.

Cứ mọi chuyện để thật như có thật
Cuộc sống bình thường có được, có mất
Muốn thay đổi cứ dò theo nguồn gốc
Đừng lý luận cao sang thuần nhất.

Nhưng dẫu vậy cũng cảm ơn bần chất
Chút lưu tâm và cày cấy lương tâm
Để thay đổi những gì căn bản nhất
Cho mọi người thôi trăn trở, băn khoăn.

20-11-2017

NÓI VỚI CON CÁI

Biết là con bận học đến tối ngày

Bữa ăn cũng không kịp và, kịp nuốt

Học ở trường, thêm nhà thấy cô phát ngợp

Để làm gì? Ba cũng khó hiểu vậy thôi.

Toán, văn, tiếng Anh và bao môn rã người

Những cuộc thi, bài tập, rồi điểm số

Rất quan trọng đối với con, ba rõ

Nhưng với ba, đó là sự quan tâm!

Ba không quan trọng con phải giỏi hơn người

Bởi ba nuôi con lớn lên, ba biết

Nên con là người bình thường hay anh hùng bất diệt

Thì cũng chỉ là con của ba thôi.

Có thể nhiều người cần danh hiệu của con

Nên bắt buộc chúng phải đỗ đầu, học giỏi

Ba biết rằng cuộc đời là chuỗi học hỏi

Vài điểm nhất thời chẳng nói được gì đâu.

Giữa trần gian đầy mưa nắng dãi dầu

Sự quan trọng chỉ làm ta mệt mỏi

Con cứ học điều con cho là cần thiết

Ba chỉ cần con học đúng để dùng.

Bởi con người cần lắm sự bao dung

Đạo đức, nhân văn, kỹ năng tồn tại

Biết thương yêu và cảm thông nhân loại

Biết vươn lên trên thảm cảnh kiệt cùng.

Học giỏi giang mà thiếu sự sống chung

Con sẽ trở nên tham tàn, độc ác

Người làm ăn khác kẻ làm giàu bội bạc

Đất nước suy tàn, nhân loại được gì đâu.

Ngọn núi cao đầy nắng, mưa, sương, tuyết quanh đầu

Và đơn độc theo thời gian tồn tại

Nên con hãy biết sẻ chia cùng nhân loại

Những niềm vui, những suy nghĩ nhọc nhằn.

Đời người ngắn lắm trong nỗi băn khoăn

Đừng gắng vui trên nỗi buồn, lo âu người khác

Sự vĩnh cửu làm nên thơ, nên nhạc

Sự bình thường là nền tảng vô vàn.

Giáo dục con người vất vả, lắm gian nan

Con bị bơi giữa biển học hành vô phương, ba biết

Hãy nghe ba, định hướng rồi bơi tiếp

Biển quan trọng với mọi người!

Với con,

Ba chỉ quan tâm!

20-11-2017

VỀ ĐI EM

 Em có về nơi ấy với anh không?
Bây giờ đồng quê đang vào vụ nghỉ
Như người quê sau một ngày mệt lử
Ngã lưng trần ngắm trời đất mênh mông

Em có về nơi ấy của anh không?

Dòng sông quê đã qua mùa mưa lũ

Những bờ đất xói mòn yên giấc ngủ

Cho mùa qua trở lại với ngàn năm.

Em có về nơi ấy nắng lang thang

Đồng hoang xưa ươm mầm trong đất ấm

Chờ nhú nụ khoe mùi hương sâu đậm

Cho em quen nét sống buổi ban đầu.

Nơi xa xôi cũng là nơi thẳm sâu

Tình yêu thương thấm vào từng thớ thịt

Vào trái tim, nhuốm tâm hồn thanh khiết

Em có về nơi ấy với anh không!

26-11-2017

MÓN NỢ

Anh vẫn còn nợ em

Mùa thu chườm lá đỏ

Lên dấu về ngõ nhỏ

Chiều mưa dài bên hiên.

Anh vẫn còn nợ em

Mùa đông về sưởi ấm

Tí tách tình sâu đậm

Nhịp sống thuở ban đầu.

Anh nợ em rất sâu

Một mùa xuân chớm nắng

Nở hoa tràn lối vắng

Trên những lời tỉ tê.

Nợ em nắng vàng hoe

Trong hạ chiều mật đọng

Trên đầu môi chín mọng

Ngọt ngào hương yêu thương.

Nợ em mọi ngã đường

Nâng niu từng giọt sống

Tình yêu là thơ mộng

Giữa đắng cay mọi ngày.

Nợ em giấc mơ say

Giữa muôn vàn gian khó

Ngày sau còn để ngỏ

Món nợ đời đi chung.

27-11-2017

CÂU CHUYỆN CHUYẾN ĐÒ NGANG 

Bao nhiêu năm nghề chọn người lặn lội 

Để em miệt mài những chuyến đò ngang 

Dẫu mưa, nắng qua bốn mùa sớm tối 

Những ưu tư không che được dịu dàng. 

Ai đó nói những lời hay, lý tưởng 

Em thì không, vẫn công việc sớm chiều 

Không luận lẽ những hội, đàm trí thức 

Hoạch định tương lai bóng bẩy cao siêu. 

Em lặng đẩy những chuyến đò năm tháng 

Găm thời gian trên những vệt sóng tràn 

Vỗ vào trái tim đàn em chăm bẵm 

Những ngọt ngào dìu dắt vượt gian nan. 

Em tự thấy cũng bình thường như họ 

Cũng con thơ, mẹ yếu, một gia đình 

Cũng cuộc sống những lo âu chắp nhặt 

Không phải thánh nhân tô vẽ lung linh. 

Chuyến đò ngang cũng chậm theo tuổi tác 

Khách đi qua, người vội, kẻ quay đầu 

Có nụ cười chen với giọt nước mắt 

Có kỷ niệm về từ góc sâu, rất sâu. 

Những chuyến đò vốn vậy đã rất lâu 

Không ai biết trong em điều thầm kín 

Mong những chuyến đò tĩnh tâm, lương thiện 

Để em nuôi ấp ủ thuở ban đầu. 

Khách qua rồi sẽ đi đâu, về đâu? 

Mà em khóc trên mái đầu điểm bạc 

Câu chuyện đò ngang thăng trầm như hát 

Một chuỗi ngày đau đáu, khát vu vơ. 

18-11-2017

LÁT CẮT THỜI GIAN 

Ta đi tìm lại lát cắt thời gian 

Đã một thời làm ta bao trăn trở 

Lát cắt buổi đầu gặp bỡ ngỡ 

Và về sau cắt giận dỗi, yêu thương 

Lát cắt chia ly trên mọi nẻo đường 

Đặt vào tay những vết thương vụng dại 

Cấy vào tim những lo âu từng trãi 

Đến muộn màng vẫn khổng hiểu vì đâu. 

Những lát cắt dài, ngắn nhưng rất sâu 

Là lát cắt mỗi mùa rời lại hẹn 

Giọt nhựa chảy mỗi chiều xa rón rén 

Lan dọc theo lo lắng phía xa xôi. 

Ta đi tìm thời gian đã ngừng trôi 

(Dù thời gian với ta luôn có sẵn) 

Quá khứ, tương lai không là mong muốn 

Ta vẫn tìm, tìm mãi đến lả hơi. 

Thời gian liên tục mà lát cắt xa rời 

Để lại giữa là khoảng không vô tận 

Trong đó chỉ có hai người lận đận 

Đời ta không đủ dài để em kiên nhẫn yêu. 

Lắt cắt thời gian nằm giữa sớm chiều 

Mang lại một chút mưa hoà nắng 

Để ta vá lại thời gian sâu nặng 

Nói cho cùng, xa vắng bởi ai mong! 

14-11-2017

PHỎNG VẤN ANH HÙNG

Hỏi anh hùng chiến đấu

Anh có thích chiến tranh?

Không, tôi ghét chiến tranh!

Mặc dù tôi được phong anh hùng vì nó.

Chiến tranh giết chết mẹ già, con nhỏ

Người vợ hiền cũng vĩnh viễn ra đi

Tôi căm ghét chiến tranh

Dù tôi được phong anh hùng vì nó!

Tôi khóc vì chiến tranh

Tôi cười khi nhận huân chương

Tôi ghét chiến tranh dù tôi được phong anh hùng vì nó.

Hỏi anh hùng lao động

Anh có thích không?

Vâng! Tôi tự hào vì cuộc sống gian khổ hay phồn vinh

Tôi được phong anh hùng vì nó

Tôi cười khi nhận huân chương

Dưới hàng ghế kia là mẹ già, con nhỏ

Người vợ hiền lau nước mắt xúc động

Tôi yêu cuộc sống thường ngày

Tôi được phong anh hùng vì nó hôm nay.

Hỏi anh hùng bất chợt trong con lũ vừa qua

Anh có thích mưa bão nhạt nhòa?

Anh hùng vì cứu người hoạn nạn

Không! Tôi không thích bão lũ

Ghét những trận lụt ngập ruộng, ngập nhà

Ngập hết những lối về xanh lá, rực hoa

Tôi ghét những trận mưa bão đã đi qua

Dù tôi được phong anh hùng vì nó.

Đứng trên bờ là mẹ già, con nhỏ

Người vợ hiền réo gọi khản hơi.

Tôi cứu hàng xóm, những người thân thích của tôi

Tôi không thể để họ trôi theo dòng nước đi xa

Dù tôi được phong anh hùng vì nó.

Nhập thời

Vô biên!

13-11-2017

MÙA THU ẤY

Có một mùa thu ấy

Chảy hoài trong tim tôi

Nắng vàng đan mây trắng

Xuyến xao bao bồi hồi.

Nắng lên làn lá rụng

Như đăm chiêu nhìn nghiêng

Vào khoảng trời lúng liếng

Một màu xanh triền miên.

Trong sắc chiều thu ấy

Có một người suy tư

Tình yêu miền đất ấm

Theo thời gian đến giờ.

Có nỗi mong bất ngờ

Đêm lạnh về bao nỗi

Ai bước chân rất vội

Để đêm đập xốn xang.

Thu vô tâm mênh mang

Gửi bao làn tiếc nuối

Như nhịp tim lặn lội

Vào giấc mơ miên man.

Nơi ấy chốn địa đàng?

Muôn trái tim tan chảy!

Một mùa thu như vậy

Xao xuyến hoài mắt say.

11-11-2017

CHÀO TOKYO

Em ơi!

Tokyo vơi đầy lá rơi

Mùa thu xanh ngát, ngát xanh trời

Miên man vàng nắng rắc vườn nắng

Để lại sau em thắm nụ cười.

Ta gọi thu về khắp nơi nơi

Chiều buông hơi lạnh xuống tóc người

Nhanh nhanh vội bước đi đâu ấy

Để hồn ta chùng đến chơi vơi.

Em ơi, em ơi! thu vàng rơi

Nốt trầm chen bổng với se hơi

Ở đây ai ngắm mùa say đắm

Mà tháng năm quên hết chuyện đời.

Ta kể em nghe những lạ kỳ

Xa xôi mang đến, thuở em đi

Bên ta mưa lắm, em nhiều nắng

Cứ chông chênh mà viết thành thơ.

Em vẫn thật và ta vẫn mơ

Say sưa như thể tự bao giờ

Biết nhau lâu lắm, nay gặp mặt

Tay nắm tay, mắt ngắm ngẩn ngơ.

Ta hiểu em rồi, Tokyo

Năm tháng qua đi chẳng phai mờ

Mây giăng Phú Sĩ đời tuyết phủ

Sông Tone như lụa khoác làn tơ.

Ta nhớ em nhiều, Tokyo

Sa-mu-rai, tình dạ bên hồ

Mênh mang thư quán thành lịch sử

Một người đi, bao kẻ mộng mơ.

Phải xa nhau rồi, Tokyo

Hẹn sau gặp lại, qua màn sương

Nhắn em cứ giữ trong tim ấy

Một chiều thu, nào Tokyo!

6-11-2017

NGÀY ĐẦU TIÊN

Chuyến bay đến sân bay Narita lúc 6g40. Mình đã đến đây một lần vào năm 2012 nên cũng không có gì lạ lẫm với nó lắm. Chỉ có là giờ đi ra chứ không phải đi qua như hồi đó. Câu đầu tiên khi ra khỏi cửa máy bay là được mấy cô nhân viên sân bay cúi đầu: Good morning. Vậy là hết vốn từ trong cái lạnh 5 độ buổi sớm của Tokyo.

Hải quan:

Đang đứng chờ cô đồng nghiệp lấy vali, bảo nó chụp cho mình cái ảnh. Nào ngờ vừa lóe đèn lên thì một ông hải quan lù lù đến xua tay, nói một tràng tiếng Nhật. Mình ngoắc cái đầu lên cóc hiểu. Ổng chỉ vào cái cột to tướng có dán một mảnh giấy bằng bàn tay in hình cái máy ảnh bị gạch chéo. Bố hại những người mắt kém như mình, giương hết kính lên cũng không phát hiện được biểu tượng cấm chụp ảnh, quay phim ở khu vực này. Khi làm thủ tục nhập cảnh, một nhân viên hải quan khác kiểm tra tờ khai, cũng xua tay liên tục, một lúc sau mới phát hiện ra là thiếu chữ ký. Xong! Tiếp đến ra cửa nhập cảnh, một nhân viên viên khác cũng xua tay loạn xạ, bảo mình đưa hộ chiếu. Ổng nhìn tới nhìn lui, nói tiếng Nhật một mình gì gì đó, chắc thấy mình cũng đàng hoàng nên bấm dấu chụp rồi chỉ cho đi, giải thích vài câu sau lưng mà mình không biết mô tê gì cả. Không biết nó có chửi mình không.

Ngoại ngữ

Tiếng Anh ở Nhật là một xa xỉ ngữ. Cả ngày đi vào khách sạn, rồi sang mấy siêu thị to đùng đùng, hàng trăm nhân viên mà chỉ có một cô bé nói được tiếng Anh bập bõm, cô ấy nói như mây bay, mình đứng nghe mà ngẩn ngơ, cuối cùng cô phải viết ra giấy để mình hiểu là cô nói gì. Đi ngoài đường, tay cầm tấm bản đồ trích ngang, hỏi đường vào siêu thị, ai cũng nhiệt tình chỉ đường, thậm chí đến văng cả bọt mép, nhưng vẫn là tiếng Nhật. Mình thì một chữ Nhật bẻ đôi cũng không biết. Nhân viên lễ tân khách sạn thì nói một câu nửa Anh, nửa Nhật(họ nói riêng với nhau để giải thích cho mình), nên cũng không khá hơn gì. Tóm lại “body lenguage” cho thành thạo vẫn là số một. Có nói tiếng Anh hay tiếng Việt thì họ đều hiểu như nhau.

Siêu thị

Nhân viên bán hàng rất nhiệt tình và vui vẻ, tôn trọng khách hàng hết mực. Kể cả người Nhật lẫn người nước ngoài. Khách ngoại quốc mua hàng siêu thị được miễn thuế. Nhưng do không hiểu ngôn ngữ nên cũng bơ phờ. Mình mua mấy món hàng, đưa đến thanh toán, họ xem hộ chiếu rồi trừ thuế xong thì máy báo là chưa đủ tiền mua để trừ (hình như phải trên 6000 yên), nên máy hiển thị dòng chữ cần mua thêm 1860 yên mới đủ. Mình chạy đi một hồi, chọn được món hàng 1900 yên, quay lại đưa cho cô nhân viên, cô tươi cười, đưa vào tính tiền, cô loay hoay một hồi, thấy cứ tính tới tính lui, thì ra vẫn thiếu 182 yên. Cô chỉ vào máy bảo mình đọc (tiếng Anh) chứ cô không hiểu. Mình lại chạy đi khắp siêu thị, lùng nửa tiếng mới được một món hàng 200 yên mang về. May là đủ để trừ thuế. Báo hại, máy và cô nhân viên chẳng nói trước là chí cần lấy hàng lớn hớn 10% của số tiền thiếu thì mấy cũng được. Toát hết mồi hôi trong cái nhiệt độ 16 độ C.

Đi lại

Từ sân bay Narita về đến khách sạn phải đi xuyên qua cả thành phố Tokyo. Thành phố rộng lớn mênh mông. Đi cả buổi chỉ thấy 3 chiếc xe mô tô, còn lại là ô tô. Chẳng thấy người đi bộ đâu cả. Đến khi xuống xe rồi mới biết nãy giờ mình chạy trên đầu họ, cứ tưởng chạy trên mặt đất chứ. Cả thành phố toàn thấy đi bộ, đi bộ và đi bộ. Phụ nữ thì mặc đủ kiểu, còn đàn ông thì hầu như chỉ comple, cà vạt và xách một chiếc cạp đen, chỉ có một số thanh niên, chắc là sinh viên, mặc free style. Mọi người đều đi nhanh và ít trò chuyện. Các quán cà phê lác đác người ngồi. Chiều xuống, mình ghé vào một quán cà phê và hỏi “milk coffee” nhưng chẳng ai biết. Cuối cùng chỉ đại vào một loại cà phê có dán hình sẵn trên thực đơn. Họ rót cho một ly cà phê nhạt, không đường, bắt khách uống. Thôi thì cứ coi như là cà phê Tokyo là vậy. Ngồi cả tiếng đồng hồ trong cái lạnh 12 độ C ngắm nhìn người đi lại. Các ngã tư đều có lối đi qua đường trên cao hoặc đi ngầm, những thỉnh thoảng cũng có một vài anh chị chạy ào qua đường như ở ta. Người Nhật cũng không cao to lắm, phần lớn là trung bình như mình. Ai đó nói người Nhật cao lớn hơn ta là nói quá. Mình thấy rất nhiều người cũng nhỏ con. Đặc biệt là rất nhiều cô gái bị hô răng, nhất là hai cái răng cửa trên toàn nhô ra mà dân ta quen gọi là răng thỏ. Do trời lạnh nên mọi người đều đi giày chống lạnh to tổ bố như cái vại, chẳng thấy mấy ai đi giày mốt. Họ cắm cúi đi nhanh một cách vội vã. Điều đó làm mình nghĩ đến dân ta cứ nói không cho dùng xe máy thì người nghèo biết lấy gì đi lại để kiếm sống. Thực ra, người Nhật cũng bình thường chứ không phải giàu có gì. Họ đi làm lĩnh lương, chi tiêu sinh hoạt, đi lại bằng tàu điện, xe buýt, là cũng vừa đủ. Do đó, có lẽ nên nói rằng dân ta bảo thủ và ngụy biện cho bản thân quá nhiều thì đúng hơn.

Ăn uống

Các món ăn Nhật ở bàn buffet đều bình thường, mấy đứa trong đoàn kêu khó ăn nhưng mình thấy ngon hết, ăn hết đĩa. Các món họ nấu cũng đủ kiểu như ở VN. Không béo và nêm khá vừa miệng. Các nhân viên nhà hàng và quản lý rất nhiệt tình và niềm nở. Tuy vậy nét khó chịu thể hiện ngay khi khách làm đổ thức ăn xuống sàn nhà. Người quản lý dùng tay không nhặt từng tí thức ăn cho vào một cái đĩa và đem đổ vào thùng đựng đồ ăn thừa. Thấy mọi người ăn hết chứ không bỏ dư lại như người TQ ăn ở ta và thậm chí người ở ta cũng nhiều khi lãng phí như vậy. Các quán ăn ở các cửa hàng nhỏ cũng đầy đủ dụng cụ như ở khách sạn nhưng không nhiều bằng. Các món ăn thì hơn nửa được chế biến từ hải sản, chủ yếu là cá. Đây có lẽ là một đặc điểm cơ bản của người Nhật chăng, họ ăn cá nhiều hơn những nơi khác. Và trên bàn có cả món cá chín, cá sống đủ cả, nhưng ăn với mù tạc thì mùi cá chín đã bay đâu hết. Nói chung là không thấy khác ở VN gì lắm về chuyện ăn uống.

Taxi

Taxi của Nhật cũng không như Việt Nam. Các tài xế không biết tiếng Anh nên đừng nói chuyện với họ mất công. Tài xế chạy xe rất chiến, nhanh và làm chủ tốc độ tuyệt vời. Nhưng đặc điểm là phần lớn tài xế đều là người già hay trung niên. Mình chưa thấy taxi đón khách dọc đường mà chạy về tập trung ở một bãi xe taxi nhất định, thẳng hàng thẳng lối. Và nếu bạn muốn đi xe taxi thì hãy lên chiếc taxi đỗ đầu tiên, còn nếu bạn chui vào chiếc taxi đỗ sau thì tài xế hoặc là kéo bạn lên chiếc đầu, hoặc là cứ để bạn ngồi chờ cho đến khi các chiếc xe theo thứ tự đi hết rồi mới đến lượt bạn. Có điên không cơ chứ. Toàn bộ xe taxi đều là xe dạng Toyota Crown đời cũ vuông vắn, nhưng bên trong rất sạch sẽ và chạy rất êm.

Tàu điện

Tokyo không có tàu hỏa như VN. Phòng ở của mình nằm ngay cạnh ga Hachioji, là một ga rất lớn của Tokyo, có khoảng hai chục đường tàu xen nhau. Cả buổi tối mấy thằng ngồi uống bia, ngắm nhìn nhà ga xem tàu và hành khách đi lại. Những chuyến tàu của Tokyo không dài lắm (không như Mỹ, đoàn tàu dài đến hơn 100 toa), tàu ở Tokyo chỉ từ dăm toa đến hơn chục toa là cùng. Tàu chạy không bao giờ nghe tiếng còi hụ nào như tàu VN. Trung bình một phút thì có một đoàn tàu vào hay rời ga, nên người đi tàu cũng vội vã chạy như vịt. Để mai mình đi tàu một lần cho biết. Nhà nước xây dựng đường sắt, còn có 3 công ty tranh nhau kinh doanh chạy tàu, và người đi muốn đi tàu công ty nào phục vụ cũng được. Họ cạnh tranh dịch vụ rất quân tử. Tuy vậy, nếu bạn là người đi tàu lần đầu thì cũng hết sức chú ý nhầm tàu. Đấy, nãy giờ ngồi viết có mấy phút mà đã hơn chục chuyến tàu chạy qua rồi. Tokyo cũng có tàu nhanh, nhanh vừa và tàu chậm (tàu chợ). Đi tàu nhanh thì rất nhanh, mà đi tàu chợ thì cũng rất chợ, nhưng giống nhau của cả ba loại tàu là độ chính xác đến từng giây. Hai đoàn tàu cùng chạy trên một đường ray, nhưng mình thấy đoàn tàu chạy chạy nhanh vừa khởi hành trước, tàu nhanh khởi hành sau, chạy trên hai ray và nhập lại với nhau khi ra khỏi ga, đoàn tàu nhanh chỉ chạy vượt tàu nhanh vừa khoảng một toa xe khi nhập ray xong. Le lưỡi, kinh quá, thấy mà hãi. Vé tàu thì dùng thẻ từ quẹt để ào ga. Người ta không tính tiền bạn ngồi trên tàu bao lâu mà chỉ tính tiền theo khoảng cách ga lên, ga xuống. Nói bậy chứ nếu có ông nào đó vô gia cư, ổng quẹt thẻ lên tàu rồi cứ ở trên đó cả tháng thì tàu cứ chạy mà không trừ tiền của ổng. Bạn đi cả vòng tàu rồi xuống lại ga cũ để xem thì không biết nó sẽ trừ tiền như thế nào, chắc là không. (chiều đi thử coi đã). Như vậy là đã bắt đầu một ngày thứ hai ở Tokyo.

Internet

Internet ở siêu thị thì miễn phí, ở khách sạn thì có mật khẩu và mật khẩu tạm (cấp 2), nghĩa là mật khẩu để bạn dùng trong thời gian bạn lưu trú, nó sẽ bị xóa khi bạn trả phòng về. Tốc độ mạng thì rất nhanh, gọi video về nhà thoải mái. Tuy vậy, cũng có thể do nhà mạng hai bên nên cũng có lúc chập chờn cuộc gọi hình. Nhật chẳng cấm đoán gì về chuyện sử dụng internet.

Đọc sách, nghe nhạc

Mặc dù internet rất mạnh và truy cập thoải mái, nhưng trên tuyến phố khoảng một ki lô mét mình đi bộ qua, có ba nhà sách rất to và một tiệm đĩa CD-DVD rộng mênh mông, trong đó bán đầy sách, đĩa. Người đọc và mua đĩa vào ra rất đông. Đặc điểm hơi khác là sách Nhật rất chú trọng hình thức. Đồ họa lòe loẹt và giấy rất bóng, lôi cuốn người xem cực kỳ. Người vào mua có cả từ thanh niên đến các cụ già lão. Ai cũng chăm chú đọc và lựa chọn. Người ở đây ít dùng smartphone như người mình, bằng chứng là họ đều có nhưng lo mãi đi nên chẳng ai rảnh mà cứ cắm mặt vào điện thoại cả. còn vào nhà sách thì mãi mê đọc, đọc và đọc. Nhật là xứ sở đủ mọi loại văn hóa, nhưng của hàng đĩa lại bình thường và không có bày bán những nội dung nhạy cảm như ở các chợ vùng biên TQ, cạnh VN.

Phòng khách sạn

Phòng KS rất sạch sẽ và tinh tế đến từng chi tiết. Loại 4 sao thôi nhưng đẹp và lôi cuốn cảm tình người ở. Trong phòng toàn dùng ổ cắm dẹt; báo hại mấy cái cục sạc của mình dùng chân tròn nên không dùng được. Hơn nữa, cả phòng chỉ có hai ổ căm, một trong toa lét và một ở cạnh cửa, nên khá bất tiện. Tường thì treo bức tranh mà chẳng biết nó vẽ cái gì. Trong phòng có 2 máy điện thoại, một cái cố định để gọi lễ tân, một cái như iphone dùng để truy cập internet và gọi điện thoại dịch vụ như viber, zalo… đi đến các nước khác miễn phí. Có một số thứ không biết dùng làm gì. Đinh mở ra coi và phá thử nhưng nhác. Có điều hơi lạ là phòng ở có đèn chân, dùng để tìm dép cho nhanh mà không ảnh hưởng đến người đang ngủ. Còn dép thì cũng rất đơn giản, một tấm giấy dày hay đại loại vậy dùng làm đế, trên khâu thêm hai miếng vải bông mỏng là ra đôi dép đi trong phòng, nhẹ và ấm chân. Một vài tiện nghi khác như giấy mịn, sách hướng dẫn du lịch thì cũng bình thường. Còn gương thì có cả gương thường, gương phóng to để nặn mụn (chắc vậy). Hi hi, nói tóm lại thì cũng chưa thấy nên chê nó cái gì cho rõ ràng. Thôi thì để ý xem vài ngày nữa rồi nói luôn.

NGÀY THỨ HAI

Đại học KOGAKUIN

Người Nhật có một quan điểm rất hay: CHÍNH PHỦ HẠNG BA THÌ KHÔNG THỂ CÓ CÔNG DÂN HẠNG NHẤT. Điều đó thôi thúc tất cả mọi người sống và làm việc một cách quyết liệt. Ta không có ý định phê phán hay khen ngợi thái quá, nhưng nhìn những gì người Nhật làm được thì không thể tự mình cảm thấy bình thường nếu nhìn lại mình.

Trường đại học KOGAKUIN nằm ở một vị trí rất thơ mộng; trên sườn một dãy núi không cao lắm nhưng đủ cả rừng cây xanh tốt. Bây giờ Tokyo đã sang cuối mùa thu; cây cối trong khuôn viên trường bắt đầu chuyển màu lá sang vàng và đỏ; sắc màu đặc trưng của cây cối miền ôn đới. Nhìn những hàng cây yên lặng trong nắng sớm, nắng chiều, chợt thấy tâm hồn thư thả đến lạ. Trường đại học có khoảng 6000 sinh viên và khoảng 150 giáo sư; nhưng phụ nữ rất ít, chỉ có dăm người là giáo sư nữ. Ở Nhật phụ nữ ít đi làm mà chủ yếu là ở nhà nội trợ. Nhưng Nhật lại là nước có tỉ lệ ly hôn thuộc hàng thấp nhất thế giới. Những tòa nhà của trường Kogakuin trông rất bắt mắt và hòa hợp với phong thái làm việc nghiên cứu khoa học. Nhìn những ngôi nhà thẩm mỹ và rất chắc chắn, không lòe loẹt hay biểu hiện xuống cấp. Tuy vậy, mình gõ tay vào những bức tường, khung ngoại cửa sổ, tất cả đều là bằng thép và gỗ công nghiệp. Cầu thang cũng làm bằng thép và lót nỉ, lan can kính, nên cứng cáp và nhẹ nhàng. Nếu tính chi phí một tòa nhà như vậy so với một tòa nhà ở Việt Nam thì ở Nhật chắc chi phí xây dựng chỉ bằng một phần ba( ở Mỹ năm 2012 mình sang cũng vậy, khách sạn 9 tầng nhưng chí có tầng một là xây để chống mối, còn lại là toàn gỗ công nghiệp, tường hai lớp gỗ, sàn gỗ trải nỉ…). Kiến trúc bên trong rất hiện đại nưng thực tế lại rất rẻ, vì mọi thứ đều là bằng nhựa và gỗ công nghiệp: chậu rửa, vệ sinh, bàn ghế, trần, ốp tường, dụng cụ khác… gõ tay vào cứ kêu bộp bộp. Chả trách gì người Nhật đã giàu có mà cái gì cũng chi tiêu ít; xe riêng thì rẻ, người dân toàn đi xe buýt và tàu điện nên cũng rẻ bèo, ăn uống thì có bữa mình ra tiệm ăn một bữa thử, hết 300 yên, khoảng 60k tiền Việt mà cả chén cơm to và hơn chục món đồ ăn, lại sạch sẽ nữa.

Giảng đường

Trường Kogakuin có hệ thống giảng đường rất đẹp, trưa nay mình vào nhầm phòng hội nghị, nên mở cửa và cứ tự nhiên đi vào một lớp học, mình thấy lạ là một ông giáo sư già đang đứng giảng bài trên bảng cho hai sinh viên học, mình chột dạ bảo sao hội nghị mà chỉ có một giáo sư trình bày còn chỉ có hai sinh viên ngồi nghe. Ông giáo sư hơi bất ngờ và nói một câu tiếng Nhật nên mình không hiểu, mình chỉ xin lỗi vài lần rồi mở cửa lủi mất. Hú hồn! Các lớp học tận dụng ánh sáng tự nhiên hết cở nên tường toàn làm bằng kính và có cửa sập. Lớp học thì tự động tắt điện khi không có người. Mình thấy một lớp học trống, định vào xem, vừa thò đầu vào cửa thì cả hệ thống điện tự động bật sáng choang.

Khuôn viên

Trường đại học có nhiều bãi cỏ, cỏ thật như kiểu cả gà ở ta thôi chứ không màu mè gì. VN tự dưng đi mua cỏ kiểu của Nhật về trồng vừa đắt mà lại mất công chăm bón, trong khi Nhật chỉ dùng cỏ gà tự nhiên là đẹp rồi. Trên bãi có họ thả một khu một con rô-bốt như cái lồng bàn, màu đen. Con robot cứ chạy cả ngày ngang dọc lung tung trên bãi cỏ, dưới bụng nó có một cái dao cắt hình đĩa quay tròn, cách mặt đất khoảng 3cm, có ngọn cỏ nào ngoi lên là nó xén hết. Con robot khá thông minh, hết điện nó tự động chạy đi tìm cổng nguồn điện, được bố trí ở một góc tường, và nó đến đó tự chui đầu vào ổ cắm, nằm chờ cho đến khi đầy điện lại chạy ra làm việc tiếp. Nó cứ chạy vậy quanh năm suốt tháng, bất kể nắng mưa. Chỉ có khi trời tuyết nhiều thì họ mới cho nó nghỉ.

Phòng thí nghiệm

Được các giáo sư dẫn đi tham quan các phòng thí nghiệm trong trường, khu căn tin, thư viện… Mình rất thích hệ thống phòng thí nghiệm của trường. Thật ra thì cũng có phòng toàn máy móc hiện đại như trung tâm thí nghiệm Micro-Bio Technology, còn lại những phòng khác thì cũng có phòng thiết bị cũ, sinh viên, nghiên cứu viên làm việc khá bừa bộn. Thư viện thì rất yên lặng và nhỏ hơn nhiều so với Trung tâm học liệu của ĐHBK Đà Nẵng. Được cái bố trí bàn ghế, chỗ thư giãn rất dễ thương nên sinh viên đã ngồi vào đó là tập trung chuyên tâm học chứ không ngồi tán gẫu hay chơi điện thoại, máy tính.

Sinh viên

Do số lượng sinh viên không nhiều nên cũng không thấy sinh viên đi học hàng đoàn như ở DUT. Ở trường không thấy có kí túc xá, và xung quanh trường trồng hoa, cỏ chứ không cho các hàng quán thuê bán nhốn nháo như ở ĐHBK. Nói thật chứ cứ láo nháo cà phê, ăn uống, láng cháng cả ngày như ở trường mình thì cũng chỉ tạo cho sinh viên ăn chơi thôi chứ học hành gì được nữa. Sinh viên mặc không gò bó trang phục lắm, đa số là màu đen. Nói chung ai muốn mặc gì thì mặc, nhưng không thấy phản cảm tí nào, cả nam lẫn nữ. Chỉ có điều là sinh viên nữ hay nhuộm tóc, còn nam thì hay để tóc dài bờm xờm. Sinh viên đi học cũng mỗi đứa một cái ba lô, và nó ngồi bất cứ chỗ nào nó thích. Khi nào cần vào lớp thì mới vào.

Hội nghị

Mang tiếng là đi hội nghị, nhưng mình lại đẩy vào thế trưởng đoàn, thành ra phải báo cáo đến 40 phút. Run như cầy sấy. Giữa hội trường đấy người đến từ nhiều nơi: Nhật, Mỹ, Namibia, Đài Loan, Trung quốc, Hàn quốc, chẳng có ai biết chút tiếng Việt. Mấy đứa em thì ngồi dưới, mà không lẽ mình hỏi nó, nên phải tự thân vận động. Bài thuyết trình về ĐHBK và định hướng nghiên cứu mới, nói mãi cứ tưởng chưa hết giờ, ai dè ông chủ tọa chờ không được, phải đến chặn mình lại, vì mọi người ngồi chờ lâu quá, mình mới biết là đã vượt hơn 20 phút. Ủa, tiếng Anh của mình chỉ có vài chữ lõm bõm, mà mình nói trôi chảy cả buổi, cứ tưởng không đủ mà lại quá giờ, lạ thật!. Nghe cậu Vân nói mấy thằng Đài kêu anh Mai nổ nhiều quá, chuyện!, cả đời được mang chuông đi đánh xứ người thì phải đánh cho nó kêu chứ. Mà mình nói đây là định hướng để nghiên cứu chứ có nói là đã nghiên cứu đâu. Cho chúng nó nghe để chúng nó sợ. Vả lại nếu ĐHBK tạo điều kiện làm được thì quá tốt.

Buổi trưa lại được mời cơm ăn, tối lại tiệc đứng. Ăn cả ngày, toàn đồ Nhật. Ăn xong chẳng biết có ngon không nữa vì đã quá quen mới đồ ăn xứ lạ không hợp khẩu vị tí nào. Thôi thì gắng ăn để về Đà Nẵng có sức mà chén cơm vợ nấu.

Giáo sư

Đón tiếp đoàn giảng viên các trường đại học đến hội nghị là các giáo sư của Kogakuin University. Các giáo sư rất vui vẻ và nhiệt tình. Ngoại trừ các GS của các khoa và LAB, riêng ngài GS Santo, hiệu trưởng của trường, buổi làm việc nào cũng có mặt. Những buổi tiệc tối (party) ông đều đến rất sớm và chờ mọi người, bao giờ ông cũng về sau cùng (không như ở VN, sếp toàn đến muộn và xin lỗi. Ngồi một tí sếp lại xin phép đi về vì bận). Tác phong của hiệu trưởng rất bình dân; nhiệt tình, cụ thể, chi tiết đến nơi đến chốn. Đoàn Đà Nẵng hát tặng một bài hát “Đà Nẵng ơi tình người” giữa bữa tiệc sau màn giới thiệu. Moi người đang ăn đều bỏ đũa thìa, đứng yên nghe chăm chú. Sau đó ông Santo còn hỏi cô giáo hát bài đó về ý nghĩa của bài, ông bắt cô giải thích cho đến khi ông hiểu mới thôi. Các giáo sư khác dẫn mọi người đi tham quan phòng LAB của họ và giới thiệu công việc nghiên cứu cụ thể, toàn là những phòng nghiên cứu nổi tiếng. Nhưng ông giáo sư nào cũng nhiệt tình và tâm huyết như nhau. Có lẽ đạo đức con người và xúc cảm, thấu cảm đã thấm sâu vào trái tim họ chứ không có một chút gì xã giao cả. Buổi tiệc cuối cùng, GS, hiệu trưởng Santo đứng lên cảm ơn mọi người, hẹn gặp lại ở hội nghị tiếp theo. Và câu nói cuối cùng của ông mà mình vô cùng tâm đắc: “ Xin mọi người đừng quên chúng tôi”. Trời ạ, một đất nước hùng mạnh, một GS đầu ngành mà nói câu đó với VN, Philipines, Namibya thì có bị nhầm không? Chúng tôi làm sao mà quên được. Người Nhật khiêm tốn quá chừng.

Người Việt Nam

Đi đâu thì người VN vẫn là người VN, qua Mỹ, qua Nhật đều thấy vậy. Cứ xuống xe hay tàu là đổ xô ngay vào siêu thị mua đồ. Không biết đến một buổi ngồi nhâm nhi li cà phê trên đường phố, ngắm mọi người qua lại, cảm nhận được không khí náo nhiệt của một đất nước phát triển. Cũng không ghé vào một phòng tranh, từ tốn ngắm nhìn các tác phẩm nghệ thuật để thấy được văn hóa, lối sống của người ta qua hàng ngàn năm hay đứng nhìn thật kỹ một cố gái bán hàng để thấy được cung cách phục vụ thượng đế như thế nào. Nói tóm lại là người VN đi đến đó, họ không cần quan tâm người Nhật, người Mỹ có những cái gì truyền thống hay, dở, không cần cảm nhận tính nhân văn, bản chất, cốt cách chính của người bản địa thế nào. Chỉ quan tâm mua sắm, mua sắm và mua sắm. Sau chuyến đi của họ là bạn bè, đồng nghiệp, gia đình lớn nhỏ đang chờ đợi: Quà Nhật đâu?!.

Hạ tầng

Hạ tầng của Tokyo thì khỏi nói. Ai cũng biết đến Tokyo, dù chưa bao giờ đến, đó là thành phố của tàu điện ngầm, tàu điện nổi, xe hơi, các tầng đường đi lại chồng nhất lên nhau, những cao ốc chọc trời… Mình đi trên trường từ sân bay Narita về đến Hachioji, khoảng cách hơn trăm km, cứ tương đi trên đường như VN, nhưng có đoạn tự dưng đường trống thành che, nên thấy bên dưới là người đi bộ. Hóa ra là toàn đi trên đầu họ, hèn gì không thấy bóng dáng ai đi bộ hay đi xe máy, xe đạp cả. Người Nhật tạo ra xe máy Honda, Yamaha, Suzuki… nhưng là để cho người dân các nước khác đi, còn họ toàn đi bộ, xe đạp và phương tiện công cộng, thỉnh thoảng lăm mới thấy có một chiếc xe máy chạy trên đường. Ngày đi tham quan, được đi đến trung tâm Tokyo, leo lên tháp Tokyo cao 333 mét, cao hơn tháp Effel 13 mét. Nhưng chỉ được lên đến độ cao 150 mét để ngắm nhìn xung quanh thành phố mà thôi. Còn khu rừng (Tokyo rất nhiều rừng) thì cây cối bạt ngàn và to nhỏ đủ kiểu, chim chóc bay và đậu đầy cây. Đi tàu trên sông để thấy thành phố được rộng hơn, thoáng hơn, để có cái nhìn tổng thể hơn. Trên sông đủ thứ chim bay lượn và bơi lội: vịt trời, thiên nga, và nhiều loại lớn nhỏ mình không biết tên, nước sông sạch và không thấy những vỏ bao ni lông, vỏ chai, lon nổi lềnh bềnh như ở mình. Nếu mà ở VN thì làm gì còn chim nữa, tất cả vô nồi hết! Chỗ này thì dân Nhật dại dột quá, ai lại lãng phí của trời như thế kia chứ, tốt nhất là qua đây VN bày cho ăn nhậu, ăn để thưởng thức chứ sao lại cứ giữ gìn như vậy làm gì, cứ một câu “thời cô/chú thế là thôi rồi, tương lai trông mong vào các cháu” là xong.

Nhân viên

Nhân viên đây là nhân viên của trường Kogakuin. Trực tiếp làm việc liên lạc với đoàn VN trước khi đi là Yoko Nakamura. Cả mùa làm việc với cô ấy mà mình cứ tưởng ông nào. Khi sang tận nơi, gặp mình mới há hốc; một cô gái nhỏ nhắn, nhưng nhanh nhẹn như một con chim sâu, tất cả việc liên lạc, phục vụ cho các đoàn đều do một mình Yoko đảm nhiệm. Cô cũng đã có gia đình, hai đứa con gái, một đứa 8 tuổi và một đứa 3 tuổi. Phần lớn phụ nữ Nhật khi có gia đình thì ít đi làm, mà ở nhà nội trợ. Mỗi sáng trước khi chồng đi làm, người vợ chuẩn bị cho chồng một hộp cơm đủ mọi món ăn, sau đó đến chăm sóc con cái. Chỉ khi nào con lớn thì một số mới đi làm lại. Nhưng Yoko thì đi làm liên tục. Từ sân bay về chỗ ở đi mất 2 giờ taxi hoặc xe buýt, tàu điện. Mỗi ngày đi đón hai đoàn đến Yoko đã mất 8 giờ chạy trên đường. Hôm nào cũng mười giờ đêm cô mới đón tàu điện về nhà trong cái lạnh của Tokyo ban đêm là 10 độ. Sáng dậy, mọi người ăn sáng xong thì đã thấy cô đứng chờ ở sảnh để phát chương trình và hướng dẫn công việc. Ngày về, mới 5 giờ đã thấy Yoko đến chờ sẵn, đến 6 giờ xe chạy thì cô lại tiếp tục đến trường. Chẳng biết cô chăm sóc chồng con như thế nào nhỉ. Trường mình mà phái một cô làm liên tục 8 ngày như vậy chắc cô la làng chịu không nổi. Nhưng đối với Yoko thì đâu chỉ có một hội nghị này, mỗi năm có hàng chục hội nghị như vậy.

Chi phí

Khách sạn ở Tokyo thì rất đắt, chắc ai cũng biết, hơn vài trăm đô la tiền ở mỗi ngày, các bữa ăn sáng, trưa, tối tính riêng. Tất cả các đoàn đến hội nghị đều được trường bao ăn ở toàn bộ suốt 8 ngày(đối với học viên) và 5 ngày (đối với giáo viên), tổng cộng tất cả gần trăm người, không biết chi phí cho phần hội nghị bao nhiêu nữa, ngày đi du lịch toàn thành phố Tokyo, vé tham quan, chi phí phụ họ đều làm sẵn từ bao giờ, mình chỉ việc đến đó và đi theo hương dẫn của họ là xong. Vậy mà trường bỏ ra toàn bộ. Nếu hội nghị này mà tổ chức ở VN với quy mô như vậy chắc cả trường chạy đi vận động tài trợ mệt nghỉ mà chưa chắc đã được hay chưa.

Truyền thống

Không có thời gian đi hết nhiều địa điểm tham quan của Tokyo trong một ngày. Nhưng được trải nghiệm những tinh túy của người Nhật thì có. Đầu tiên là làm đèn lồng, người Nhật gọi là lantan,(thực chất là lantern). Vào đó mỗi người được phát cho mỗi cái đèn bằng giấy phôi, mọi người thi nhau vẽ trong vòng 5 phút, vì còn ra cho đoàn khác vào nếu có. Vẽ xong, cô du lịch viên hướng dẫn mọi người tháo ra, gói lại và đem về làm kỷ niệm. Vào uống trà matcha, cũng được cô du lịch viên hướng dẫn mọi chi tiết và mọi người cứ thế làm theo. Các cô gái Nhật mặc kimono, họ không phải là xinh lắm nhưng nói năng rất nhẹ nhàng, nói thoăn thoắt như máy. Bộ kimono trông cồng kênh vậy nhưng lại giúp cho họ di chuyển rất dễ dàng và uyển chuyển. Không hề gò bó một tí nào.

Trẻ em

Có lẽ cái này thuộc về cảm nhận nhiều hơn. Mình đi vào một siêu thị, thấy một người mẹ đang chọn hàng, đứa con trai tầm 4 tuổi cứ loanh quanh chiếc xe đẩy chờ mẹ. Có lẽ vì nóng ruột quá mà cậu không chịu được nên bắt đầu lấy tay nghịch những mặt hàng áo quần. Bà mẹ trẻ chỉ nói hai ba câu gì đó là thấy cu cậu đứng vào giữa hai cần xe đẩy và yên lặng chờ mẹ, mặc dù hai chân cứ ngọ nguậy. Ngoài đường thì buổi sáng và buổi chiều học sinh đi học rất nhiều, nhưng toàn đi bộ và xe công cộng, cũng có một số đi xe đạp, đẹp trên vỉa hè. Không được dựng xe lung tung mà trên đường phố có những cái hốc, đó là chỗ dựng xe. Các học sinh nam thì mặc đủ kiểu, riêng học sinh nữ thì chỉ một kiểu là áo khoác đen, váy đến ngắn quá gối và không đi tất dài. Lũ trẻ cứ đi vậy trong thời tiết lạnh. Nhật Bản không cho cha mẹ đưa đón con, vì làm như vậy sẽ nảy sinh tâm lý phân biệt giàu nghèo trong đầu đứa trẻ, do cha mẹ mỗi người dùng mỗi phương tiện khác nhau. Những lớp mẫu giáo thì có xe buýt đưa đến trường theo tuyến chứ không thấy chúng chạy lon ton ngoài đường bao giờ. Học sinh và người Nhật nói chung cực kỳ tuân thủ luật giáo thông, đếm cuối cùng ở Tokyo, mình đi dạo phố đến hơn 12 giờ đêm, chứng kiến nhiều ngã tư có đèn đỏ, dù hai bên đường không có một bóng xe cộ gì, nhưng họ vẫn đứng chờ cho đèn xanh thì mới băng qua. Học sinh đi ngoài đường thì lo cắm cúi đi, không có kiểu vừa đi vừa cúi mặt xem điện thoại. Có lẽ chúng rất bận, vội đi kẻo trễ xe, trễ tàu, trễ lớp học.

Cảm nhận cuối cùng

Cũng hơi dông dài về Nhật bản, có lẽ nên tạm dừng

Phần lớn chúng ta hay thán phục: người Nhật giỏi thật, sau chiến tranh thế giới thư 2, đất nước bị tàn phá kiệt quệ, đói kém như vậy (những ai đã đọc “Totochan – cô bé bên cửa sổ” thì hẳn biết điều đó), nhưng người Nhật đã tự đứng lên, bắt tay chặt chẽ với Mỹ để học hỏi và xây dựng đất nước lớn mạnh thành một nước có nền kinh tế đứng ba thế giới, sau Mỹ và Trung Quốc. Đó là một thói quen nhìn nhận. Ta không nhấn mạnh vào điểm đó của con người nói chung, vì đó là những thứ đập vào mắt đầu tiên: những tầng đường, cao ốc, giao thông hiện đại, tiện nghi… và sự nhận thấy như vậy không có gì là sai sót trong đánh giá cả.

Nhưng bản chất vấn đề nằm ở chỗ khác: Ta hãy đứng ra xa một chút và đừng nói “người Nhật giỏi thật!”, hãy thôi kể về những gì họ làm được mà hãy hỏi “Tại sao họ làm được như vậy?”. Gốc của tất cả sự thay đổi đó chính là: GIÁO DỤC và CHÍNH PHỦ.

Nếu chỉ có “Chính phủ hạng ba thì không thể nào tạo ra những công dân hạng nhất”, quan điểm này thật là sắc sảo và là kim chỉ nam cho tư duy làm việc của nhà nước. Chính điều đó ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục của các nước phát triển. Mỹ và Nhật tập trung vào giáo dục con người tối đa từ khi còn nhỏ cho đến khi trưởng thành. Sự giáo dục không tập trung chỉ vào trí tuệ, mà tập trung vào đạo đức, cảm xúc, nhân cách để con người có thể chung sống với nhau một cách thành thật nhất. Singapore cũng nhận thức điều đó sớm và làm được. Thay vì chỉ tập trung vào học kiến thức, hãy cho trẻ được học về cách yêu thương, cách cảm xúc trước những hoàn cảnh, thấu cảm được những đau khổ, khó khăn của người khác.

Những cái bắt tay, cúi chào của người Nhật, những sự nhiệt tình trong công việc; sự quí mến tiếp đón đồng nghiệp không xuất phát từ tính ngọai giao mà xuất phát tự nhiên từ trái tim con người; những lời nói không mang tính giả dối mà nói sao làm vậy; những công trình công bố hoàn toàn của mình tự nghiên cứu ra, không ăn cắp, sao chép; sự khiêm tốn của kẻ mạnh, v.v… Tất cả những điều đó đều dễ dàng làm được khi con người được giáo dục bởi một nền giáo dục chân chính và không vụ lợi cá nhân.

Không phải cứ có nhiều tiền thì sẽ làm cho đất nước mạnh mẽ lên. Đúng là tiền là yếu tố cần, nhưng thực tế đã chứng minh là có nhiều tiền(kể cả đi vay), khi đặt vào tay một người không được giáo dục  đều mang lại những hậu quả hơn là hiệu quả, bởi cách sử dụng tiền vô cùng quan trọng hơn là có nó.

Những hành vi, cư xử của người Nhật thực tế cho mình thấy sự cẩn thận trong giáo dục của nền giáo dục Nhật Bản. Nếu được giáo dục tốt từ nhỏ cho đến khi xong phổ thông thì dù có đi đến đâu, bản chất của con người cũng rất khó thay đổi. Thường sau hai mươi tuổi là phẩm chất con người đã được hình thành rõ ràng và theo họ suốt cuộc đời, những thay đổi nhỏ chỉ là do ảnh hưởng của tương tác khách quan hoặc sức khỏe mà bị biến dạng mà thôi. Tất nhiên sự tác động theo thói quen đám đông cũng ảnh hưởng đến hành động nhưng tự trong lương tâm, mỗi con người đều tự cảm thấy điều đó và tự điều chỉnh hành động vào thời điểm khác. Tất cả sự bền vững của cuộc đời mỗi con người, tiến đến sự bền vững trong gia đình và ra ngoài xã hội đều không thể vượt ra khỏi sự kiểm soát của giáo dục lúc nhỏ.

Những công dân hạng ba luôn luôn mong muốn xã hội, mọi người xung quanh họ là hạng nhất để họ tự tin làm công dân hạng ba. Nhưng tiếc thay, điều đó mãi mãi là không thể.

Phá hoại nền giáo dục là cách tiêu diệt một dân tộc nhanh và độc ác nhất.